ДЕРЕВНЯСА ТӦЖДЫСЬЫСЬЯС ЙЫЛЫСЬ
(Шефство)
Колӧ веськыда шуны: Сӧветскӧй пӧрадок крепыд. Кымын водзӧ олам, сымын артмӧдчам, ёнмам. Уналаті на киссьӧма, дерт, унатор на абу вӧчӧма, абу артмӧма. Недруг. Причча кӧ мужикӧс суас, да суседъясыд кӧ оз отсавны, да ещӧ кӧ сэтчӧ няньыд оз артмы да челядьыд висьмасны — ачыд гачтӧг усян, вӧлыд кулӧ, йӧзыд сералӧны, грӧш деньга абу, — вот сэки думыштлӧй, мый сійӧ, коньӧр, керсяс! Миян Сӧветлӧн олӧмыд сэтшӧм жӧ вӧлі. Уна трудӧн ӧнія крепыдлун перйисны крестьянин да рабочӧй. Пыр ӧтвыв, быттьӧ кык вок багатыръяс, кось вылын вермасисны, ӧтвыв и заводитісны тшупсьыны, выль бур олӧм стрӧитны. Прӧста ӧд ӧні оз шуны быдлаын: «Топӧдчӧй пӧ (смычкайтчӧ — рочӧн кӧ) рабочӧй да крестьянин!»
Ми абу на зэв озырӧсь, а деревнясаыд нӧшта пемыдӧсь. Олӧны найӧ вӧр-пармаяс пиын, мырсьӧны, пессьӧны, вир-пӧсь кисьтӧны сёйӧм перйӧм понда. Векӧвӧйя уджыд нюкыртӧма коми йӧзтӧ, войвылыд чорзьӧдӧма. Кыдзи кокньӧдны олӧм? Позьӧ али оз, воас оз кокньыд оландырыс?
Уна йӧз на думайтӧны: «Мый пӧ мырсисны йӧзыд тайӧ революциянад, а олӧм пӧ важысь омӧль лои. Гӧльыд пӧ век гӧль, озырыд — век ыджыд».
Да, сьӧкыд вӧлӧма вермасьны. Ставыс другӧн оз артмы. Но Сӧветскӧй власьтыд гӧльтӧ оз эновт. Мый ӧнія пӧра серти позьӧ вӧчны — сійӧ и вӧчӧ. Индӧ туйсӧ налы, кыдзи олӧмтӧ лӧсьӧдны. «Ӧтувтӧ пӧ да наука серти уджтӧ нуӧдӧ. Ме пӧ отсала!»
Унаӧн шпыньмунӧны, кор тадзи шуан. «Ая-пиа пӧ оз артмыны-а, кысь бара йӧзыдкӧд». Сэтшӧмъясыд, дерт, оз гӧгӧрвоны, дженьыд вежӧраӧсь. Кывлывлід, дерт, кооперация йылысь. Сэн ӧд ӧтувтчӧм жӧ. Видз-мутӧ уджавны кӧ лӧсьӧдӧма машинаяс — бара жӧ. Кор ӧтнад он вермы, унанад верман. Заводитны колӧ ичӧтик уджсянь, сэсся аддзан ладсӧ. Тадзи прӧста оз тшӧктыны ӧтувтчыны, ладыс кӧ абу сэні. Мыйла мукӧд государствоын озырӧсь? Ӧтув кужӧны уджавны, сійӧн и озырӧсь. Босьтам ассьыным Коми муысь. Кӧні заводитӧмаӧсь ӧтув уджавны — сэні и ладыс мунӧ. Кывлінныд, колӧкӧ, Прокопьевскӧй вӧлӧсьт йылысь. Миян сӧмын босьтчысьыс абу, нуӧдысьыс, петкӧдлысьыс.
Бара жӧ, шуны кӧ, общественнӧй делӧясыд миян омӧля мунӧны. Важ правленньӧыд омӧля тӧждысьліс, ӧні уналаті на мунӧ омӧля жӧ. Исполкомъясад, лавкаясад, комитетъясад, школаад, страхӧвӧй делӧясад, дай став мирскӧй олӧмад — быдлаын колӧ тӧлк да лад пуктысь. Вӧлӧсьтад эськӧ унаысь суддяяс и кӧсйӧны мыйкӧ вӧчны, да оз кужны, ладсӧ оз тӧдны. А йӧз олӧм пытшкад мыйта зык-шумыс, кось-матьыс! Шойччӧмыд миян вина юӧмын. Том йӧзлӧн том олӧмыс — буянитӧм, косясьӧм. Мужикыд бабатӧ пурӧ, бабаыд челядьтӧ йӧймӧдӧ. Ок, эськӧ, думыштан да, кымынлаті мӧд ног, бурджыка колӧ вӧчны! Бара жӧ тӧждысьысьыд абу. Ӧнія йӧзыд эськӧ и босьтчӧны кытсюрӧ да оз кужны, оз тӧдны.
Некод, дерт, оз шу: миян пӧ и карад ставыс ладнӧ. Абу, уналаті абу. Мужикыд карад воас да вошӧ отделъяс пытшкад, ладсӧ оз аддзы. Гӧгӧр чиновник. Сійӧ миян бара жӧ зэв омӧльтор. Колӧ мужикыдлы новлӧдлысь, индалысь. Ӧні та йылысь ёна сёрнитӧны, заводитчӧны прамӧйджык лад пуктыны.
Унатор на оз куж, оз вермы вӧчны крестьянин, колӧ нуӧдысь, тӧждысьысь, отсалысь. Мукӧдлаясын рабочӧйяс отсалӧны крестьяналы. Кутшӧмкӧ завод босьтчӧ тӧждысьны вӧлӧсьт понда, быттьӧ рӧдняасьӧны. Сідз и колӧ!
Таво карса коммунистъяс босьтчисны тӧждысьны матысса вӧлӧсьтъяс понда. Дерт, не нажӧвитчӧм понда найӧ босьтчыны. Коммунистъяс сы йылысь оз вермыны думайтны. Асьныс деревняысь петӧм йӧз, тӧдӧны коми олӧм, тӧдӧны, кыдзи векӧвӧйя омӧль олӧмысь петны. Вот кыдз-мый вермасны, найӧ и пондасны отсавны крестьяналы. Оз кӧ крестьяна асьныс тшӧтш кутчысьны — дерт, немтор оз артмы. Колӧ ӧтвыв уджавны накӧд. Медтӧлка, водзӧ аддзысь йӧз — том йӧз — зэв та вылӧ кутчысьӧны. Сідз и колӧ!
Сыктывдінкарса коммунист чукӧр со кутшӧм вӧлӧсьтъяс рӧдняӧ босьтӧмаӧсь: Обком — Сёська, Обисполком — Паджга, Военкомат — Нювчим, Обпрофсовет — Выльгорт, ГПУ — Слӧбӧда, Обоно — Зеленеч, тӧргӧвӧй учрежденньӧяс — Визябӧж, Обсуд — карса деревняяс.
Мый колӧ керны крестьяналы? Сӧмын шуны: «пасибӧ», да збыльысь пондывны топӧдчыны коммунистъяс бердӧ. Кодлы тайӧ лӧсьыд — дерт, гӧгӧрвоас, кодлы абу — шуас: «прӧстӧй сёрни».
Парма.
