А ПОЕЗД МУНӦ...


Кольӧм гожӧмӧ ас чужан сиктӧ веськӧдчи. Поездӧ пукси. Корси ассьым местаӧс, видзӧда — сё дивӧ: Мӧдей Паш дядь воча пукалӧ! Пуӧм курӧг чашкӧдӧма газет вылӧ, кык-ӧ-куим кольк сэн жӧ, истӧг кудйын сов...

— Он тай тшыгйӧдчы, Паш дядь, запасӧн ветлан-мунан.

Лэптіс дзор синкымъяссӧ, дыр видзӧдіс. Ме казялі: пыр менӧ тӧдіс, да сідз на видзӧдӧ. Модаыс сэтшӧм.

— Хы, — шуӧ, — абу-ӧ Марпалӧн детинаыс? Батьтӧ ог тӧд-а, ныр шмакыд тай дзик мамыдлӧн кодь. Но, вай вешйы со курӧг дорас. Колькъясыс ӧд талӧн жӧ. Чашкӧдлыны куті, да куим усис, колькъяснас и пуӧмны. Гашкӧ, гортланьыд ӧдӧбтін? Отпускӧ? Но бур, важӧн нин эн вӧв.

— Вай висьтав, мый сэні, миян сиктаным выльторйыс.

— Перестройка миян, мый сэсся. Совхозным дзикӧдз киссьыны пондіс. Бригадирным тай, Педь Вась, шуӧ, сёрниӧ волывлам да: «А перестройкаыс сідзкӧ мый вылӧ? Мед важсӧ кисьтны-жугӧдны да сы местаӧ кыпӧдны выльӧс. Крепыдӧс, нэмъяс кежлӧ». Кисьтӧны и эм думсьыныс, регыд кер вылӧ кер оз коль. Мӧс стада эм бригадаас, юр сёыс лоас. Вердны оз вердны — нинӧмӧн, а век лысьтӧны. Воас дояркаыс мӧссӧ лысьтыны, лёкӧн-шогӧн сувтӧдас кок йылас да первой бура пыкас ӧтар-мӧдарсянь, мед лысьтігкостіыс оз пӧр мӧскыс. Асьсӧ картасӧ тшӧтш жӧ пыклӧма быдладорсянь, мед оз бужды скӧтыс вылӧ да йӧз вылас. Кӧрымныс апрельын на бырӧ, а мӧдлапӧвса видзьясыс ытшкытӧг и тӧвъясны. Дерт, шуам, ӧти кӧдзыд асылӧ мӧсъяссӧ позьӧ вуджӧдлыны чир вывтіыс, но ӧд мӧскыд — абу кӧр, турунӧдзыс лымсӧ чапавны оз куж.

Мӧдей Паш чӧв усьліс, сэсся водзӧ:

— А ветлі коркӧ фермааным, зэв кӧдзыд вӧлі асылыс. Сідз, видзӧдігмоз и ветлі. Менам чойлӧн ныв сэні дояркаалӧ. Сылӧн ӧти мӧс кынмӧма ас куйӧдас да некыдз оз шед кыпӧдны. Артельӧн сэн ноксьӧны. Коді лӧмйӧн, коді зырйӧн. Сэсся кытыськӧ скӧтникыс воис паяльнӧй лампаӧн. Ноко, шуӧ, менӧ сэтчӧ сибӧдлӧй. Кыдз тай пондіс увгыны биыс мӧс дорас. Чишкассьӧм дук мӧдіс кывны. Мӧс рызгӧ. Ме сэтысь сэсся муні, а мый вӧчисны, ог тӧд... А тулыснас мый лоис, висьтала кӧ!.. Куйӧднысӧ тӧвбыд эз кыскавлыны муяс вылас. Двор дорыс тырис, ӧшиньясӧдзыс воис. Тулыснас сэсся сыліс да квашняын ловзьӧм шомӧс моз зырны пондіс карта ӧшиньясӧдыс. Сё пакӧсьт. Мӧсъясыс, кодъяс мынӧмны чеп йывсьыс, стенас пондӧмны кавшасьны. Двор помас кӧнкӧ ӧш буксӧ, а Педь Вась котралӧ сикт кузя да горзӧ: «Аврал, аврал!» Оз тӧд, мый и вӧчны.

Бара ланьтліс Паш дядь, но эз дыр кежлӧ:

— Мый сэсся тэд висьтавны? Миянӧс ӧні перестройкаыс ӧтиторйысь кӧть мездіс — магазинӧ мунны оз ков. Эм магазиныс, и вузасьысьыс эм. Ньӧбнысӧ нинӧм. Тӧлысьнас ӧтчыд ветла жӧ талон вылӧ чай-сакарла. Кампет-печенньӧ вылас и эськӧ абу талоныс, но Анкей пасъяс паевӧй книжкаад, уна-ӧ ньӧбны. Шуас, тайӧ кварталын пӧ тайӧясла сэсся эн лок. Ог и ветлывлы. Анкейсӧ али мый видзӧдны прилавок сайсьыс? Няньӧн миян оз вузасьны — пекарня абу. Пызьӧн сетӧны, да асьным пӧжасям, коді кыдз кужӧ. Яй оз овлы. Коркӧ тай ӧтчыд порсь юр ньӧблі. Пыри магазинас — некоді абу. Весиг Анкейыс складас петӧма, тыртӧм мешӧкъяс пыркӧдӧ. Прилавок шӧрас порсь юр, мелань нырнас. Син пӧлыс восьса да мелань тьӧвгӧ. Тӧді порсьсӧ, Семен Сандыръяслӧн. Ичӧтнас на челядь ӧти синсӧ ньӧла вужйысь лыйлісны. Яйыс нӧ кӧні, юалі. Асьныс, шуӧ Анкейыс, пуӧны, ветлы, оз-ӧ гӧститӧдны. Босьті порсь юрсӧ, мися, Ыджыд лун кежлӧ студень оз-ӧ артмы.

А винаыс, бес сыкӧд, талон вылӧ инӧ, этшаджык юасны. Ог тӧд эськӧ да, этшаджык-ӧ. Прӧв лун и Петыр лун бара пондісны пасйыны, а сӧветскӧй праздникъяссӧ эз жӧ на вунӧдны. Слӧйми коркӧ суседӧ пыравны, Веней Мишӧ. Мишыс календарь видлалӧ, праздникъяс корсьӧ. Аски тай, шуӧ, день изобретателя, гоз талон ковмас сетныстӧ, Пелагея. Гӧтырыс шуӧ: «Кутшӧм нӧ тэ изобретатель, совхоз кисьтысь». Мишыс воча: «Коді нӧ лӧсьӧдіс, мед юшкатӧ восьтны-пӧдлавны паччӧр вылад кайлыны оз ков? То-то, тётя, вай талонтӧ».

Морттӧ горзьӧдіс, пӧтіс, тыдалӧ. И водзӧ тӧдмӧдіс менӧ сиктса выльторъясӧн.

— Олӧмыс ӧні сэтшӧм лоис миян, сиктса войтырлӧн. Унаторйысь мездіс. Вӧрӧ ни ваӧ оз ков мунны — тӧлкыс абу, век кӧть люзьмась да келав. Бабаяс дугдісны сэсся номсавны дука чери вылӧ, весиг оз казьтыштны. Эз коль юас нинӧмыс, да кысь босьтан. Ме тай продольник вӧйтлі жӧ, ваыс ямис да. Кыйны лэччи ӧти асылӧ. Кутчыси шӧртас, асланьӧ кыскышті — кодкӧ эм. Ыджыд лов — сьӧкта локтӧ! Пессьӧ-туркъялӧ. Но, думайта, кытыськӧ на енмыс сетіс, пыжӧдзыс кӧ воас. Кыски да кыски. Пӧсялі быдсӧн. Эг сы вӧсна, мый сьӧкыд кыскынысӧ, а полӧмсьыс, мый мынас. Менӧ траситны пондіс, да юр вежӧрӧй бергӧдчис. Та ыджда кӧ мынас, сё пакӧсьт! Кыпӧді пыжам сыв кузя трос пом. А думъяснам кыскигас пуи и сёйи нин...

Бур чериыс эз ло, а мыкыс на эм. Кольӧм тулысӧ суседкокӧд, Веней Мишсӧ тай висьталі, сыкӧд, мык кульмӧдны ветлім. Вайлі ме сэки, куим бак тыр вугравлі. Ен мед сетас тадзи жӧ нӧшта. Мишыс эськӧ кыйліс жӧ бура уна, да гортӧдзыс унджыкыс эз во, юис. Воисны ӧтчыд леспромхозсаяс, ӧтисӧ на маршалӧн шуӧны, да Миш дорӧ. Эз тай ме дорӧ ли код дорӧ кӧ. Мишкӧд найӧ тыри-быри, сэсся мыйкӧ вайисны пыжсьыныс. Видзӧда, а чери бак да ведра сылысь лэччӧдӧны. Ректісны асланыс бакъясӧ, а Мишлы вайӧмаӧсь ноп тыр одеколон. Куим лун кодаліс.

Паш дядь тані ачыс нюммуніс жӧ, но нюмыс регыд и воши:

— Дас лун кыйсим, да ӧтчыд рыбинспектор ляскысис менам пыж дорӧ. Ноко, шуӧ, петкӧдлы меным черитӧ. А комъяс вӧлі шедӧмны. «Протокол гижа, — шуӧ инспектор. — Комсӧ оз позь кыйны, месячник». Ме нӧ, шуи, ваас али мый пыралі да вугырсӧ ётшки вомас. Найӧс ӧні, гӧгӧрвоан кӧ мыйкӧ, кыйны, мися, и колӧ мык чукӧрсьыс, мед пӧксӧ налысь этшаджык нятшкисны. Но ог инӧ штрапуйт, шуис инспекторыс, а комъяссӧ босьта, ог коль, мед мӧд инспекторлы пӧ оз шед. Сюсь жӧ войтыр эмӧсь — дась вылас век вомныс калькалӧма...

Менам юасьӧм вылӧ Мӧдей Паш вочавидзис:

— Ачым кыдзи ола? А ола тай. Сідз ас тырнас и кашликта. Некодлы кок улас ог сорлась. Пенсия тырмӧ мешӧк пызь вылӧ. Радио кывза. Сӧмын эг кут гӧгӧрвоны, коді миян, коді налӧн сёрнитӧ. Ставыс дзугсис-гудыртчис олӧмас, а кор сӧдзны пондас, некоді оз тӧд. Нинӧм кӧ он кывзы ни видзӧд, медся на бур — спокой. Телевизорсӧ видзӧдны Миш дорӧ петавла. Быдторсӧ эськӧ ог жӧ видзӧд да... Кор тай эсійӧ кузь кока нывъясыс триннялӧны трусикъяс кежсьыс, сэтчӧ на ылавла. Миш сэки ачыс корас: «Лок видзӧд, видзӧд, эн менам гӧтыр вылӧ тьӧвгы. Мый сыысь видзӧднысӧ — морӧс ни зад, кокыс кытшыль, чужӧмыс чукырӧсь. Конкурс вылӧ эськӧ мӧдӧдлыны». Палӧйыс скӧрмӧ да мыйӧн сюрӧ, сійӧн и крапнитас верӧсыслы. Шуас на: «Олан тай кытшыля кокаыскӧд. Аслад нин эськӧ... Пыран сарайысь, а гач пидзӧсыд век йизьӧма»...

А поезд мунӧ, мунӧ, мунӧ... Ӧтилаысь вӧрзис, мӧдлаӧ эз на во. Водзын весиг некутшӧм бияс на оз тыдавны. Но мед, кадыс асывлань — регыд югдыны кутас...


Гижӧд
А поезд мунӧ...
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1