ТШАП ӦЛЬӦКСАН

Тайӧ детинкаыслӧн кӧть ӧти ним — Ӧльӧксан, а шуӧны уна ног, коді кыдзи кӧсйӧ, кодлы кыдзи кокньыдджык, Ӧтикъяс шуӧны сійӧс Шурикӧн, мӧдъяс Сашаӧн, коймӧдъяс весиг дӧзмӧдлӧны Ласей Ӧльӧӧн. Дедыслӧн нимыс вӧлӧма Ласей да, дерт, сы вӧсна. Мыйлакӧ оз батьсӧ гаравны, а пӧльсӧ, кодӧс Ӧльӧксан оз и помнит.

Чукӧстас кӧ кодкӧ сійӧс Шурикӧн либӧ Сашаӧн, детинка нюмъёвтас, чань моз радлыны кутас. Шуасны кӧ сійӧс Ӧльӧксанӧн, вылад оз и видзӧдлы, быттьӧ эз и сы дорӧ шыасьны. А кылас кӧ Ласей Ӧльӧӧн чукӧстӧм, люкасьысь ӧш моз букыштчас, дась татшӧм нимӧн сійӧс чукӧстысь мортыслы кывсӧ мыччывны либӧ киссьӧм падъян моз вомсӧ вежыньтлыны.

А кольӧм восянь Ӧльӧксанӧс ас кодь детинкаясыс кутісны нимтыны ещӧ ӧти ног: Некытчӧ кывйӧн.

— О, Некытчӧ со локтӧ.

— Некытчӧ, кытчӧ нӧ восьлалан?

— Некытчӧ! — скӧра мурӧстас Ӧльӧксан и весиг оз видзӧдлы шмонитысь челядь вылӧ, кыдзи мыччысьлас, сідзи и вошӧ.

Тшап миян Ӧльӧксанушкоыд. Оз радейт, медым кодкӧ юасис сылысь, кытчӧ мӧдӧдчӧма, либӧ кытысь локтӧ. «Вот арнас муна школаӧ да учительницалы быдтор кута висьтавны», — думайтӧ ас костас детина.

И гортас Ӧльӧксан тшапа асьсӧ кутӧ. Мӧдӧдчас гуляйтны, а бабыс юасьӧ нин:

— Кытчӧ мунан? Оз пукавсьы шоныд керкаад?

— Некытчӧ, — ӧдзӧссӧ восьтігмоз вочавидзас Ӧльӧксан и пыр жӧ тювкнитас ывлаӧ.

Гортас бӧрсӧ локтігӧн кодкӧ детинаяс пиысь бара шыасис сы дінӧ:

— Кытчӧ нӧ, Ӧльӧксан, ветлін?

— Некытчӧ! Кутшӧм тэныд делӧ?

— О, дивӧ! Став буссӧ тай ас вылад куралӧмыд. Кытчӧ нӧ ветлін? — бара мӧдіс юасьны бабыс, кор Ӧльӧксан пырис гортас.

— Некытчӧ! — сӧмын и кыліс детинкалӧн воча кыв.

— Ыръян поз. И кор тэ мӧдан юасьӧмъяс вылас вочавидзны морт моз? А то сӧмын ӧти кыв кужан висьтавны: «Некытчӧ да некытчӧ». Тьфу... И код рӧдӧ сӧмын мунӧмыд? Дедыд ни батьыд эз вӧвны татшӧмӧсь. Мун кай паччӧрӧ да шонтысь.

Мӧд луннас Ӧльӧксанлӧн другыс Миша Симбиров висьталіс сылы:

— Талун клубын ой кутшӧм интереснӧй кино петкӧдлӧны! «Чапаев». Эх! Видзӧдан кӧ, войбыд он кут узьны. Ветлам! Билетыс комын ур и сулалӧ. Абу кӧ деньгаыд, ме, колӧкӧ, сетла. Мамыд локтас курортсьыс да мынтан.

— Аслам эм.

— Сідзкӧ, видзӧдам.

Ӧльӧксан шуис «аслам эм» кывсӧ и быдсӧн шай-паймуніс. Некутшӧм сылӧн деньга эз вӧв. Корны кӧ бабыслысь, оз сет. Бара шуас: «Гортад пукав, телевизор тай быд лун кино да пештак петкӧдлӧ. Мый ещӧ колӧ?»

Шогӧдіс Ӧльӧксанӧс. Шуис кӧ, мый кино билет вылӧ деньгаыс абу, дерт, Миша Симбиров, удждыліс, но артмис дзик мӧд ног.

Нёль час кежлӧ челядь чукӧрӧн-чукӧрӧн мӧдісны мунавны клубӧ, медым видзӧдны Чапаевӧс. Ӧльӧксан пукаліс кильчӧ помас да курччаліс пар дорсӧ. Бабыс гортас эз вӧв. Некодлысь корны деньгасӧ. Ачыс ӧд ставсьыс мыжаыс. Вӧзйӧ вӧлі Миша, да эз босьт.

Ӧльӧксан эз вермы терпитны, тшӧтш мӧдӧдчис клублань, кӧні недыр мысти заводитчас кино. Ӧтнас мӧдӧдчис. Челядь ставыс нин удитӧмаӧсь мунны. Муртса на ылыстчис гортсяньыс воськов сё, паныд Пекла тьӧт.

— О, Ӧльӧксан, бать кок пӧв! Кытчӧ нин мӧдӧдчин?

— Некытчӧ.

— Кытчӧкӧ мунан да...

— Некытчӧ! — мӧдысь вочавидзис Ӧльӧксан.

— Он и висьтав?

— Ог. Некытчӧ ог мун.

— Он кӧ и он. Ог и кут юасьны. Дерт, кӧнкӧ кино вылӧ мӧдӧдчин. Менам внукӧ тай муніс жӧ.

— Некытчӧ! — тӧдлытӧг артмис Ӧльӧксанлӧн. Сэсся бӧр бергӧдчис гортас.

Та бӧрын Ӧльӧксанлӧн унаысь на петавліс «некытчӧ» кывйыс. Тайӧ кывйыс сідзи и ачыс вӧзйысьӧ.

Курортысь воис мамыс, Ӧльӧксанлы вайис выль портфель да школьниклысь форма. Пасьталіс выль костюмсӧ, юрас пуктіс югъялан кӧзырока картуз, киас босьтіс тыртӧм портфельсӧ и унаысь матыстчыліс ыджыд зеркалӧ дорӧ.

— Ой, картинавывса кодь дзик, — любуйтчис бабыс, — дас лун мысти ковмас школаӧ мунны.

Мыйӧн Ӧльӧксан кыліс школа кывсӧ, пыр и видзӧдліс ывлаӧ, быттьӧ поліс, мый челядь ӧні нин мунӧны школаӧ. Кор бабыс саймовтчыліс кухняӧ, Ӧльӧксан уйкнитіс ывлаӧ. Окота вӧлі ветлыны выль костюмнас, югъялан кӧзырока картузнас, портфельнас школа дорӧдз. Мед видзӧдласны сы вылӧ сиктын олысьяс, челядь и олӧмаяс.

Бабыс казяліс Ӧльӧксанлысь ывлаӧ петӧмсӧ, восьтыліс ӧшиньсӧ да горӧдіс:

— Мамыд муртса на воис, тӧлысь эн аддзысьлӧй, а бара нин кытчӧкӧ шувган.

— Некытчӧ! — ӧвтыштіс портфельнас Ӧльӧксан...

— Шурик, кытчӧ нӧ мунан портфельнас? Школаад ӧд дас лун мысти на кутасны велӧдны. Вот йӧйыд... Кытчӧ, мися, мунан?

— Некытчӧ! Кутшӧм тэныд мог?

— Ме ӧд сідзи юалі. Эн дӧзмы.

Ӧльӧксан ветліс школа дорӧдз, сэсся портфельнас ӧвтчигтыр бӧр бергӧдчис гортланьыс. Унаӧн на юалісны детинкалысь, кытчӧ сійӧ ветліс. Но тшап Ӧльӧксанлӧн дасьтӧма нин быдӧнлы ӧти воча кыв:

— Некытчӧ, Мый юасяд, некытчӧ ог ветлы.

Дас луныд ӧдйӧ и коли. Гашкӧ, дасысь тайӧ каднас пасьтавліс выль костюмсӧ, югъялан кӧзырока картузсӧ, киас босьтліс мамыслысь дона козин — портфельсӧ.

Школаӧ мунан луннас Ӧльӧксан чеччис пемыднас на, думнас поліс, медым эськӧ не сёрмыны. Кор петіс керкасьыс да тшапа мӧдӧдчис школаӧ, паныд сюрины совхозса тракторист Афанасий Афанасьевич да доярка Пекла тьӧт.

— Но, дивӧ — рӧбӧта, кытчӧ нӧ татшӧм водзнас мӧдӧдчин, Сашук?

— Некытчӧ сійӧ эз мӧдӧдчы. Прӧста сикт кузяыс довъялӧ, — пиньтӧм вомсӧ жерйӧдліс Пекла тьӧт.

Ӧльӧксанлӧн тшаплуныс кытчӧкӧ пыр и воши:

— Вот и ог довъяв... Школаӧ муна, велӧдчыны, первой классӧ! А ті немтор он тӧдӧй. Сизим арӧс мем тыри!

— Висьталін да ӧні кутам тӧдны, — нюмъёвтіс тракторист. — Сідзкӧ, школаӧ? Со ӧд кутшӧм ӧдйӧ том йӧзыд быдмӧны!

— О, господьӧ, костюмыд кутшӧм мича! И портфель киад. Он и тэнӧ тӧд, сэтшӧм мича да ыджыд, — ошкыштіс детинкаӧс Пекла тьӧт.

— Костюмсӧ да портфельсӧ мамӧ Москваысь вайис. И картузсӧ тшӧтш, — варовмис Ӧльӧксан.

— Та бӧрын и «некытчӧ» кывтӧ да тшаплунтӧ ковмас дзебны портфеляд. Школаад ӧд тшапъястӧ да асныраястӧ ок, кутшӧма оз радейтны! Ачым велӧдчылі, тӧда, — тапнитіс детинкаӧс пельпомӧдыс тракторист. — Мун велӧдчы. Миянлы зэв ёна колӧны велӧдчӧм йӧзыд.

Ӧльӧксан долыда нюмъёвтіс и чеччалігтыр котӧртіс школаӧ, кытчӧ талун пырас медводзысь.