ПИСЬМӦ


Епим Ёгор локтіс вӧрысь. Парась гӧтырыс пывсян ломтӧма. Бурпӧт вуштіс сэні корӧсь иддзӧн Кенжан няйтсӧ. Челядьпиянсӧ сьӧрсьыс босьтіс: «Велӧдчӧй пывсьыны. Бабаясыд оз велӧдны. Налӧн и из гидняын гӧликӧн швачӧдчӧмысь лӧз госыс сылӧ». Витӧн эськӧ лэччисны ая-пиа, но Илля пиыс жӧ куш корӧсясис. Тима, Микита да дзоляник Петрӧван раз-мӧдысь корӧсьӧн шлапкӧм бӧрын джоджысь уль русӧ апалісны.

«А-а, мужикъяс,— янӧдіс Ёгор,— таысь на и бӧрданныд? Менсьым кӧть дӧрӧмӧс косяласны, ог бӧрддзы». Сэсся, ёнджык діньзыны кутісны да, вӧтліс: «Мунӧй, рыныш пачьяс! Ещӧ вӧд вӧрӧ кӧсъя вӧлі босьтлыны». Челядьлы мӧдысь корӧм эз ков... Недыр мысти и Илля киськасис да петіс. Ёгор дыр на шлапӧдіс асьсӧ буриник нӧб кодь корӧсьӧн. Корӧсьяссӧ аслыс ачыс вӧчавліс, да и бабаяслы шулывліс: «Корӧсьыд, любаяс, мед мышкад швачкан да, кок вож костыд морӧспань улӧдзыд воис. Дзоляыд — пач водз чышкыны, борд кыян удача кӧ абу».

Дон кӧртӧн ымралысь петіс Ёгор пӧварняӧ. Вель дыр сэні нускис. Сэсся бӧр пырис пывсянӧ да водіс вылыс джодж вылас шонтысьны. «Майбыр жӧ нин дай, пывсянӧй-матушкаӧй»,— небзьӧдчӧмӧн думайтіс мужик. Мӧвпъяс вӧляникысь вуджисны ӧттор-мӧдтор вылӧ. Казьтыштіс и ыджыд писӧ: «Васьлы бара пывсьыны сюрлӧ-оз? Дерт, дзик мыссьытӧг салдатӧс оз видзны. Но гортса кодь пывсянад ӧдвакӧ веськавлӧ. Василей, Василей, мый бара ӧні кӧн керан? Век на гӧрдалан, али еджыд дорӧ вуджин, шобді нянь вылӧ ыштін?»

Во джын сайын еджыдъяс косьт выв визулӧн визувтісны Вӧльдін пыр. Эз эськӧ ёна пакӧститны: ӧтикӧс виисны, ӧтикӧс ранитісны сикт кузя ылӧсас лэдзӧм снарядъясӧн. Ёгорлӧн воча вокыс, Миколай Педӧр, еджыдъяслысь разъезд жугӧдіс. Босьтӧмаӧсь затвортӧм пулемёт да дас сизим винтовка. Ӧти век на дзебасын. Госӧн мавтіс кыза Ёгор сімӧмысь да иналіс коз улӧ, гашкӧ, ковмывлас. Сэсся кыз еджыдыс локтӧма, гӧрдъяслы ковмӧма пышйыны. Миколай Педӧр улысь вӧвсӧ лыйӧмаӧсь, нымӧн ачыс абу сюрӧма.

Сэки Ёгор вӧрын жӧ вӧлі. Локтігас гӧрдъясӧс вочаалӧма. Вӧльдінӧ мунӧны. «Ті, зонмӧ, эн бара сэтчӧ мунӧй: Вӧльдінад еджыдъяс». Гортсаяслы тайӧс висьталас. Куим салдат сы ордын жыруйтӧны да, кывлӧмаӧсь. Ӧтик и матыстчис сы дорӧ, ачыс кыськӧ Керчомъяысь, Кочанов: «Тэ, дядьӧ, вомтӧ эн паськӧдлы. Олысьясыд явитасны. Лыйласны гӧрдъяслы отсасьӧмысь». Унаысь шуӧм оз ков: ноптор чукӧртіс, бӧр Кенжанӧ кайис.

Корсьӧмаӧсь эськӧ «гӧрд тошка партизанӧс», да кысь! Сэтчӧс вӧрсӧ сӧмын Викул Вась тӧдӧ Ёгор моз. Дай ӧти морт понда, буракӧ, дзонь звод оз ыстыны код лешакас кӧ. Ёгор малыштіс тэльӧб кодь тошсӧ дӧвӧля: «Гм, гӧрд тошка партизан. Шуасны жӧ, протяннӧй яя бесъяс». Локтіс сэк вӧрысь Ёгор, а Вась пиыс гӧрдӧ сетчӧма, юась ни висьтась...

«Колӧ кӧть письмӧ гижны ли, мый ли. Во джын нін, код тӧдас кӧн, шӧйтӧ». Шлуп-шлапкерис ещӧ корӧсьӧн да кайис гортас. Челядь пессьӧны-ворсӧны. Гӧтыр ассьыс нокӧ-бергалӧ. Пӧсь тшай юис Ёгор стӧкан нёль. Пуксис пач водзӧ чигарка гартны: «Ноко, Илля, тэ миян попысь на грамотнӧй, пуксьывлы пызан саяс. Босьтлы гумага да перӧ-ручкатӧ».

Илля югзьӧдыштіс чездӧм стеклӧа пятилинейка. Перйис кыськӧ ки пыдӧс пасьта виж бумагатор да поводнӧй писар моз лӧсьӧдчис пызан шӧрӧ: «Мый нӧ, батьӧ, гижа?» — «Гиж Вась-вокыдлы письмӧ». Илля кӧтӧдыштіс перӧсӧ чернила штопын да гижис: «Чолӧм-здорово, Вась-вок. Бать-мамсянь, чой-воксянь, гӧтырсяньыд да став рӧдвужсянь, Иван-дядьсянь, Митрей-дядьсянь, Ӧртем-дядьсянь, Таттян-ичиньсянь да мукӧдсянь поклон. Тима-дядь — кыз рушкуа купеч. Сысянь поклонсӧ ог ысты. Ме сыкӧд быд лун тані воювта. Тӧрыт на ме вылӧ ырыштчывліс: «Эн пӧ керсӧ орӧд. Тшупсян кӧ, бура тшупсьы!» А ме шуи жӧ: меся, ассьыд сісь жытниктӧ ачыд тшуп. Талун батьӧ сыысь пиняліс: «Эн рӧдыдкӧд зыксьы. Мӧдысь кӧ кывла, мый дядьыдкӧд тшенкйысян, зырымад карска».

Ёгорлӧн чигарка гартсис, сартасӧн пачысь кыскис ӧгыр, пестысис да вӧлисти синсӧ чӧвтіс Илля вылӧ: «Мый нӧ, пиӧ, сэні нузан?» — «Ачыд гижны тшӧктін да». — «Мед, эг на камандуйт да». Кыскыштіс тшынсӧ, пӧльыштіс пач вомӧ: «Ӧні гиж: Василей пи, сё зӧлӧта, шлочкан гаг. Мый морла батьыд бласлӧвиттӧг мунін? Уджавны гортын некодлы. Ӧтнам тілься. Неуна Илля отсасьӧ. Ме век вӧрын. Гортын бабаяс да челядь йылӧм...» Ёгор думыштчис да пӧльыштіс тшынсӧ пач вомлань.

Илля гижис: «Батьыд вӧрысь локтіс. Пӧткаыс пӧ эм. Урыс кольӧм во серти этшаджык. Но эм жӧ. Ме ӧтнам овмӧс кута. Пес кералім. Колӧ вайны коркӧ». Ёгор видліс сарӧгӧсь чуньяснас сапӧг нырсӧ: «Гиж, Илля: Сапӧг нырын рузьыс то кутшӧм, пывсян пӧварня ӧдзӧсысь ӧти пӧв усьӧма...» Педот Парась, Ёгорлӧн гӧтырыс, пырис гидысь, шлапнитіс бокас: «Господьӧй! Баля чужӧма да, ёна жӧ омӧлик. Торйӧдны лоӧ, мед гырысьясыс эз талявны...» Ёгор малыштіс тошсӧ: «Гашкӧ, оз ӧти войнад талявны да? Гиж, Илля: Баля чужӧма гын мач ыджда. Гӧтырыд век на рушкуа. Мӧсным тыра. Лок, трасича, гортад. Сэн тэтӧг воювтасны».

Илля гижис: «Бур ещӧ, Тима-дядь отсалыштӧ. Абу на дзикӧдз буржуймӧма. Талун асыв мешӧк пызь вайис: Иллялы пӧ отсасьӧмсьыс, ёна пӧ эськӧ скӧрмӧдлӧ, но уджач сідзсӧ». А ме пӧлатьын вӧлі куйла да кывлі. Тӧдіс кӧ, мый гортын, эз ошкы да. Ачыд тӧдан, ошкӧм вылас зэв скуп... Да, муртса эз вун, гӧтырыд да мӧскыд ыджыд тыраӧсь нін, регыд вайсясны. Лок ӧдйӧджык, тэтӧг сэн оласны, а тані сьӧкыд».

Ёгор пӧльыштіс тшынсӧ нырӧдыс: «Гижин?» — «Эг на, час помала». Весалыштіс перӧ йывсӧ гыжнас, чышкыштіс дӧрӧм соскас да содтіс: «Батьӧ тай броткывлӧ: дыш пӧ уджавнысӧ да, сійӧн пышйис-а. Тӧвсӧ, колӧкӧ, воювт, а гӧригкежлӧ лок». Думыштіс да помаліс: «Пуля улӧ эн веськӧдчы. Эн вись. Став рӧдвужсянь поклон да чолӧм. Гижис да кырымасис Илля-вок».

«Эштіс, батьӧ». «Но,— Ёгор шыбитіс чигаркасӧ пачӧ,— водалӧй. Нинӧм карасинсӧ сотны». Челядь гузьӧбтісны пӧлатьӧ. Недыр кыліс на пыльскӧм да тільскӧдчӧм. Но лунтыръя мудзыс босьтіс ассьыс, да и Илля стрӧжитыштіс. Парась пӧрччысис, пернапасасис, кусӧдіс лампасӧ да кайис гӧбӧч вылӧ. Ёгор дыр на пукаліс пач водзын, видзӧдіс, кыдз ымралысь ӧгыръяс вочасӧн чусмисны, вевттьысисны тувсов лым кодь руд пӧимӧн. Неыджыд турӧб кыпӧдчывліс пач пытшкас да ӧзтывліс посньыдик кодзувъяс.

Пач ваймис. Ёгор пӧрччис сапӧгсӧ, гудйыштіс ещӧ ӧтчыд розьсӧ, довкнитыштіс юрнас да сувтӧдіс кӧмсӧ пач бокӧ, сэсся кайис паччӧрӧ да водіс гӧтыр дорас.

Чӧв-лӧняс тачмуніс пач водзын косьмысь сартас пес.

Парась ышловзис.


Гижысь: 
Гижӧд
Письмӧ
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1