ЕДЖЫД КАНЬЯС
Тайӧ лои Великӧй Отечественнӧй война помасьӧм бӧрын. Война воясӧ сьӧкыд туйяс восьлалӧм бӧрын лоис и миян улича вылын праздник: вӧрӧгӧс лои пасьвартӧма. Ми, вӧвлӧм салдатъяс да офицеръяс, бергӧдчим гортӧ. Тайӧ вӧлі ыджыдысь-ыджыд радлун.
Ӧні на эг вунӧд, кыдзи вежон мысти гортӧ воӧм бӧрын, мӧдӧдчи вӧрӧ, медым пӧттӧдз нимкодясьны тӧдса пармаясӧн, выльысь кывзыны шоръяслысь сьылӧм-гажӧдчӧмсӧ, лэбачьяслысь мыла гӧлӧсъяснысӧ, кодъясысь ёна быри гажӧй.
Восьлалі пищальӧн матӧ кызь километр. Гортӧ вӧлі бергӧдчыны сёр нин. Кежи Чов ю бокӧ, кӧні войнаӧдз сулаліс важиник куим керка. Ӧні сэні тыдаліс сӧмын ӧти, мукӧдъяссӧ, тыдалӧ, пес вылӧ лэччӧдлӧмаӧсь. Неыджыд жырйын ломзис би. Ме зільджыка мӧді восьлавны керкалань.
— Вӧралысь, буракӧ? Личӧдчы, шойччы, — шыасис ме дорӧ олӧма мужичӧй. — Лун-лун ола ӧтнам, некодкӧд весиг варовитыштны.
Недыр мысти тӧдмалі, мый олӧма мужичӧй видзӧ тані колхозлысь куканьяс. Шуӧны сійӧс Федот Петровичӧн.
Яра ломтысис кӧрт пач, кӧні жваркйис-пуис чай. Мудзӧмла кӧть локтіс унмӧй, но вой шӧрӧдз пукалім Петровичкӧд. Уна пӧлӧс сёрни панлім да помавлім. Медбӧрын, Федот дядь лӧсьӧдіс меным вольпась да корис шойччыны:
— Вод, мудзин ӧд. Аски ме тэныд петкӧдла вӧрса юсьӧс. Быд вой волывлӧ татчӧ, лӧскын труба дорын узьлӧ, а мыйӧн югдыштас, бӧр вӧрӧ пышйӧ.
— Мыйсяма юсь?
Старик читкыртліс синъяссӧ, мыйлакӧ дыр ватъяліс да тяпкӧдіс вомнас, быттьӧ юмов кампет нёняліс.
— Еджыд кань татчӧ волывлӧ. Юсь кодь мича, кӧч кодь тэрыб. Важӧн кӧсъя кутны сійӧс да он тай босьт. Дзикӧдз, буракӧ, йӧзсьыс ӧтдортчӧма. Вӧрысь волас, бӧр сэтчӧ и пышйӧ.
Петрович чуксаліс менӧ, кор ывлаын вӧлі югдӧ нин. Тшӧктіс кепысясьны, сой вылӧ пуктіс эшкын, сэсся нуӧдіс мудӧд вылас, кӧні, сы висьталӧм серти, быд вой узьлӧ еджыд кань.
— Мый мем колӧ вӧчны, Петрович?
— Аддзан кӧ каньсӧ, эшкыннас тупкы. Кутны кыдзкӧ колӧ. Ой ӧд мича, нач картинавывса кодь. Ме сьӧрысь босьті пӧнар, тэныд кута югдӧдны.
Надзӧникӧн кыпӧдчим векньыдик поскӧд, коді катӧдіс лӧскӧ. Эг на удитӧй воны пач труба дорӧ, кыдзи сэтысь чепӧсйис еджыд кань да мӧдіс чеччавны ӧтарӧ-мӧдарӧ. Синъясыс ӧзйӧны, гӧныс сувтӧма, полан и сы дорӧ матыстчыны: чужӧмтӧ гыжъялас!
— Кут, кут! — горза ме Петровичлы.
— Эшкыннад вевттьы! — сетӧ сійӧ меным индӧд.
Еджыд кань быттьӧ гӧгӧрвоис миянлысь мӧвпъяснымӧс, чеччыштіс жугалӧм ӧшинь пыр муас и мӧдіс пышйыны вӧрлань.
— Бара эг вермӧй кутны, — сьӧкыда ышловзис Петрович. — Регыд ме куканьясӧс лэччӧда колхозӧ, тӧв пуксяс, тайӧ керка пачсӧ некод оз кут ломтыны. Кыдзи нӧ каньыс кутас овны? Ме эськӧ гортӧ сійӧс лэччӧді, йӧлӧн куті юктавны, чериӧн да яйӧн вердны.
Ме сулалі жугалӧм ӧшинь дорын да видзӧді ӧдйӧ ылыстчысь еджыд кань бӧрся, кодлӧн абу ни кӧзяин ни горт. Кутшӧм тэрыба сійӧ котӧртӧ, кутшӧм ёна радейтӧ вӧлясӧ!
Та бӧрын ме уна во на вӧралі тайӧ местаясас, тшӧкыда кежавлывлі Чов ю бокӧ, кӧні оліс да дзебсясис юсь кодь еджыд кань. Но вӧрса олысьӧс некор нин сэсся эг аддзыв.
* * *
Во куим сайын гӧтырӧй вайис суседкалысь ичӧтик кань пи. Сійӧ юсь кодь жӧ еджыд. Бӧжыс мукӧд кань пиян серти кыз. Пельяс костас ичӧтик сьӧд пас.
Выль олысь ӧдйӧ заводитіс быдмыны, лун-лун дурӧ да ворсӧ, то бӧжсӧ ассьыс нетшкӧ, то вӧтлысьӧ вуджӧръяс бӧрся. Нимтім ми сійӧс Мичаӧн. Гортсаяс быдӧн радейтӧны каньӧс. Сы ныр улысь оз быравлы йӧв, чери да яй.
Мича кужӧ гажӧдны найӧс, кодкӧд олӧ, кодъяс сы вӧсна тӧждысьӧны, вердӧны-юкталӧны. Заводитас кӧ сёрнитны телевизор, сійӧ сэн нин. Аддзас кӧ зеркалӧ пыр асьсӧ, мӧдас скӧравны, буракӧ, чайтӧ, мый сэні мӧд кань, кодӧс колӧ дзик пыр вӧтлыны. Радейтӧ видзӧдны и ва видзан дозйӧ, сэтысь бара жӧ аддзӧ тӧдтӧм каньӧс, кӧть и ваас тыдалӧ аслас вуджӧрыс.
Мича ӧдйӧ быдмис. Ӧні аслас нин пи эм, кодӧс нимтім Гошаӧн. Сійӧ дзик мамыс кодь, сэтшӧм жӧ еджыд да мича.
Мамыд тай быдӧн мам. Мича водз асывсянь рытӧдзыс синъяссӧ оз вештыв вильыш пи вывсьыс, видзӧ сійӧс усьӧмысь, ас кадӧ вердӧ морӧс йӧвнас. Мырддян кӧ сійӧс ӧні мамыс дінысь, мыйта шогыс лоас Мичалы. Мед сідзкӧ олӧны ӧтлаын, ӧти семьяын, став муслунсӧ сетӧны ӧта-мӧдныслы мам да пи.
Гоша мамыс моз жӧ радейтӧ котравны, дурны. Гардероб пытшкӧ дзебсьылас, пӧрӧдас мыйкӧ пызан вылысь.
Радейтӧ и пукавны телевизор дорын, торъя нин сэк, кор петкӧдлӧны хоккей. Пуктас юрсӧ экран бердӧ, синъяснас вӧтлысьӧ ӧдйӧ котралысь ворсысьяс бӧрся. Весиг заводитлас кутны ӧдйӧ тюрысь шайбасӧ, но тайӧс вӧчны некыдз оз вермы. Ворсысьяс пиысь усьӧ кӧ кодкӧ йи вылӧ, Гоша синъяссӧ весиг куньлас: жаль, тыдалӧ.
Асланым каньяс вылӧ видзӧдігӧн кымынысь нин дум вылӧ усьліс Чов ю бокын сулалысь важиник керка, кӧні оліс да дзебсясис Мича да Гоша кодь жӧ еджыд кань. Жаль, мый ми Петровичкӧд уна во сайын эгӧ вермӧй отсавны сылы. Повзис миянысь, бӧр пышйис вӧрӧ, кӧні, дерт, ковмис пыкны сылы уна тшыглун, кынмавны и дзебсясьны зверъясысь лун и вой. Ӧні, тӧдӧмысь, сійӧ важӧн нин абу ловъя, но сы йылысь казьтылӧмъясыс колины миян сьӧлӧмъясӧ.
