ВА ВОССЯС — СЁЯН ВЕЖСЯС

Кыв-вора кыпыд тулыс! Мый дыра ми виччысим тэнӧ. Сетчис жӧ тай сэсся тӧлыс. Ён на, тыдалӧ, вӧлӧмыд, вермин кӧ венны ӧш сюръяс кусыньтысь кӧдзыдсӧ, ньылыштны йисӧ да лымсӧ, шыбитны му вывсьыс сьӧкыд шебрассӧ.

Ва воссьӧм бӧрад чери кыйысь местаас оз инась. Телепит ӧдйӧджык пуксьыны пыжӧ да бордъя лэбач моз шлывгыны ва ньылыдсӧ, пыравны ойдӧм куръяясӧ, пукыштны лӧнь местаясын, тӧдса нӧрысъясын.

«Ва воссяс — сёян вежсяс», — висьтавсьӧ йӧзкост сёрниын. Тайӧс унаӧн кутӧны тӧд вылын. Мый кӧть и гудыр да кӧдзыд ваыс, нильӧг налимъяслы тайӧ кивыв, лун и вой уялӧны, корсьӧны сёян. Шыбитан кӧ берегсянь некымын вугыр, тӧдӧмысь, юква вылад кыян. Медводдза юкваыд сэтшӧм чӧскыд, ма вылӧ сійӧс он веж. А кӧні юква, сэні и чай. Чай бӧрад, гашкӧ, дум вылад усьлӧ и школаад велӧдлӧм кывбур:

Лӧсьыд, гажа зэв

Ӧні му вылын.

Долыд сьӧлӧмлы

Овны тулысын!

Бадь кустъяс пиын герчкӧ шӧвк голяа горда, чуксалӧ ас дінас пӧвсӧ, гажӧдӧ тувсов ывласӧ. Эрд вывті котралӧ сырчик, ӧвтчӧ кузь бӧжнас, корсьӧ сёянтор.

Ваыс муртса шондӧдыштас да сиръяс кутасны кульмыны. Вой кежлас каясны тыяс да куръяяс помӧдз, мукӧд дырйи ыджыд сирлӧн мышкыс весиг тыдалӧ, быттьӧ сера паськӧмнас ошйысьӧ. Песласьӧ, петкӧдлӧ ассьыс вынсӧ, повзьӧдлӧ паныд сюрӧм ёсъясӧс, куталӧ вугралысь гуринаӧс и кельчиӧс.

Миян юясын да тыясын гырысь сиръяс олӧны. Сӧмын шоча найӧ шедлӧны. А шедас кӧ нин — вит во кежлӧ лоӧ сёрни. Чери кыйысьясыд ӧд пырджык радейтӧны ошйысьны. Ылӧдчысь морт сідз сконйыштас, мый килоа чериыд сыв кузяӧдз быдмас. Эскан он висьталысьыслы — тэнад сійӧ делӧ. Ва вылад ӧд сьӧрсьыд вески ни гираяс он вӧдит. Дерт, медся гырысь сиръясыд пырджык мынлӧны, оз локны сакӧдзыд либӧ пыжӧдзыд. Мыччыласны юрнысӧ, трук-трак вӧчасны бӧжнас, весиг оз висьтасьны, мунасны. А тэныд синва петмӧныд жаль. Быть сэсся лоӧ ошйысьны, гашкӧ, сьӧлӧм вылад кокньыдджык лоӧ. Ёдіяс кульмӧны сиръяс серти сёрӧнджык и пырджык чукӧртчӧны ӧтлаӧ. Удайтчас кӧ аддзывны бадь кустъяс дорын налысь польтікасьӧмсӧ, дыр сулалан да видзӧдан на вылӧ.

Кульмигъясӧн чериясӧс оз позь кыйны, ӧд быдӧн на пиысь лэдзасны уна сюрс пӧк. Сідзкӧ, чери йӧрданъясыс лоӧны ещӧ на озырджыкӧсь.

Кульмасны черияс — сэки позяс и донкаястӧ, вугыр шатьтӧ кӧтӧдны юясын. Льӧм кӧ кутас дзоридзавны, чери вӧрзяс. Татшӧм каднад чери кыйысьяс сира гезйӧн он кӧртав гортад, корсяс сё пӧлӧс помка, а ю вылӧ, дерт, мунас.

Буретш татшӧм каднас важ тӧдса меным паныд сюри:

— Друганӧй, эн на свежӧй чериӧн номсась?

— Э-э... Ӧнӧдз...

Сэсся висьталіс, гырысьӧсь-ӧ чериясыс вӧлӧмаӧсь. Эска и ог эскы, а вомавны абу лӧсьыд.

— Кӧні кыйсин? — водзӧ юася Петр Ивановичлысь, кодӧс варовлун кузяыс унаӧн нимтӧны Быргысь Петырӧн.

— Ыб улӧ ветлім другкӧд. Вайи вит налим. Ёді тшӧтш шеді, ӧдва и лэпті, сир кутчысьліс да мыні. Ок и ыджыд, ме сэтшӧмсӧ, сё мокасьт, эг на аддзыв. Ветлам шойччан лунӧ, он кут каитчыны.

Кыдзи нӧ ӧткажитчан татшӧмторйысь! А аслам синъяс водзын сідзи и песласьӧны налимъяс да ёдіяс, кодъясӧс кыйӧма Быргысь Петыр. И мыйла ме эг ветлы сыкӧд тшӧтш?

Муртса на дугдіс кывны асфальтируйтӧм моски вылын Петырлӧн дзуртысь кӧмыс, аддзи сылысь гӧтырсӧ. Киас сылӧн сумка, кытысь тыдалӧ трескалӧн паськыд бӧжыс.

— Бур рыт, Кузьминична. Мужикыд сы мында свежӧй чери вайӧма, а треска ньӧбӧмыд. Гашкӧ, умин нин ёдісьыд да налимсьыд?

— Жаритмӧн на эз вайлы. — Сумкасӧ босьтіс мӧд киас нывбаба. — Ветліс эськӧ кытчӧкӧ, но мудзыс сӧмын шедӧма.

Ме вак-вакӧн серӧкті. Кузьминична скӧра видзӧдліс, ог-ӧ сы вылын серав, сэсся мунігмозыс нин содтіс:

— Тайӧ тэ чери кыйӧмнад тшыкӧдін менсьым Петырсӧ. Воас тулысыд, да сьӧд арӧдз ог аддзыв сійӧс, быд шойччан лун кытчӧкӧ пышйӧ.

Кӧть ӧні нин тӧді, мый Быргысь Петыр пӧръяліс менӧ, век жӧ муртса верми виччысьны субӧта рытсӧ да пыр и мӧдӧдчи кыйсьыны.

Эг кӧ дышӧдчы, и юыс чери козьналіс. Сёянӧй и менам вежсис. Талун сир жариті. Верманныд пыравны — гӧститӧда.